وضعیت دردناک کار و کارگر در افغانستان

وضعیت دردناک کار و کارگر در افغانستان
IMG_5067

حکومتی که در دهه آخر میلادی در افغانستان به قدرت رسید، خود را دولت کارگران و زحمتکشان میدانست. ولی این حکومت کمترین تلاش را برای رشد طبقه کارگر در افغانستان صورت داد. تلاش ناچیزی هم که در این عرصه صورت گرفت، جنگ از بین برد.
در سال ‌های بعدی، بیکاری بزرگ ‌ترین بلای جان شهروندان افغانستان شد. نرخ بیکاری که در دهه ۹۰ میلادی زیر ۱۰ درصد بود، به لطف درگیری ‌ها و جنگ‌ های داخلی رشد سرسام‌ آوری یافت و بر اساس آخرین ارقامی که سازمان جهانی مهاجرت در ۲۰۲۰ ارائه کرد، نرخ بیکاری در افغانستان به ۷۲ درصد رسیده بود. گسترش جنگ‌ ها و به دنبال آن سقوط دولت جمهوریت، بیکاری را در این کشور افزایش داد.
بر اساس داده ‌های موسسه بین‌المللی تجارت و اقتصاد، نرخ بیکاری در افغانستان در سال گذشته میلادی ۱۳.۳ درصد رشد داشته است و پیش‌ بینی می‌شود که در ۲۰۲۳ نیز بیشتر افزایش یابد. گروه طالبان که دو سال پس از سلطه بر افغانستان، هنوز حتی یک کشور جهان حکومت آنها را به رسمیت نشناخته است، کوچکترین توجهی به وضعیت کار و روزگار تلخ کارگران ندارند. تلاش‌ های کوچکی هم اگر صورت گرفته باشد، زیر بار افزایش بیکاری گم شده و اثری بر این وضعیت نداشته است. برای نمونه، در سندی که این روزها در شبکه‌ های اجتماعی دست به دست می‌شود، رهبر طالبان حکمی صادر کرده و در آن که از وزارت آموزش و پرورش این گروه خواسته است که صد هزار شغل جدید در چهارچوب این وزارتخانه برای جذب معلمان دینی ایجاد کند، اما همین شغل‌ ها هم هنوز ایجاد نشده و بیشتر کرسی‌ های خالی معلمان زن، به معلمان علوم دینی داده شده است. سازمان بین‌المللی کار تخمین زده است که در فاصله اوت ۲۰۲۱ تا اواخر ۲۰۲۲، حدود ۹۰۰ هزار شغل در افغانستان از بین رفته و دارندگان این شغل ‌ها به چرخه بیکاران در این کشور افزوده شده‌اند.
بر اساس تازه ‌ترین داده‌ های سازمان آمار افغانستان، از مجموع ۳۵ میلیون نفوس این کشور، حدود ۵۰ درصد واجد اشتغال ‌اند، اما اکثریت آنان از دست یافتن به شغل رسمی در افغانستان محروم شده‌اند. گروه طالبان ادعا دارند که در چند پروژه تازه که در افغانستان راه‌اندازی کرده‌اند، مانند پروژه کانال قوش تیپه، تاسیسات گاز در استان سرپل، شهرجدید کابل و معدن استخراج مس عینک، حدود ۱۱۵ هزار شغل تازه ایجاد می‌شود. اما بیشتر این پروژه‌ها هنوز روی کاغذ مانده‌اند و جز پروژه کانال قوش تیپه، بقیه پروژه‌ها آغاز نشده‌اند.
IMG_5068

پدیده بیکاری در افغانستان و گسترش آن، عوامل مختلفی داشته است. این عوامل فقط مربوط به سلطه طالبان بر افغانستان نیست، بلکه بیشتر حاصل یک روند فرسایشی ۴۵ ساله است که تسلط گروه طالبان، فقط روند افزایشی آن را سرعت بخشیده است.
مهم‌ترین دلیل بیکاری در افغانستان، شرایط اقتصادی است. افغانستان کشوری به شدت مصرفی است و هیچ گونه تولید ارزشمندی ندارد. تقریبا ۸۰ درصد مردم افغانستان در بخش کشاورزی کار و فعالیت می‌کنند. دراین عرصه نیز به دلیل فقدان رشد لازم و متوازن، فعالیت‌ ها هنوز به صورت سنتی و ابتدایی انجام می‌گیرد. شاید خنده ‌آور باشد که در افغانستان برای شخم زدن زمین، هنوز از حیوانات و همان روش‌ های کهنه استفاده می‌شود. از سوی دیگر، کشاورزی در افغانستان تک‌ فصلی است، در حالیکه در اکثر کشور های جهان، حتی کشور های رو به رشد، کشاورزی دوفصلی شده است. همچنین، به دلیل نبود امکانات حفظ و نگهداری محصولات کشاورزی، کشاورزان مجبورند محصولات خود را در فصل حاصل‌دهی به قیمت ناچیز بفروشند. در حالیکه همین محصولات سپس در فصل ‌های دیگر، با قیمت گزاف از بازارهای خارجی وارد افغانستان می‌شود. نمونه‌ وار، افغانستان پیاز و سیب ‌زمینی را بیش از نیاز بازار داخلی تولید می‌کند، اما به دلیل نبود سردخانه، در ماه‌ هایی از سال همین محصولات را باید از خارج وارد کند.
دلیل دیگر نبود کار، وابستگی افغانستان به منابع کمکی است. در ۴۵ سال گذشته، افغانستان همواره به کمک‌ های خارجی وابسته بوده است. در ۲۰ سال گذشته جامعه جهانی آنقدر پول به افغانستان کمک کرد که می‌توانست اقتصادی پویا و خودکفا در این کشور ایجاد کند. اما اکثر این پول‌ها حیف‌ ومیل شد و هیچ تاثیری بر روند خودکفایی افغانستان نگذاشت.
فرار سرمایه نیز یکی دیگر از دلایل بیکاری در افغانستان است. سرمایه‌داران داخلی به دلیل نبود امنیت جانی، یکی پس از دیگری از افغانستان فرار می‌کنند. اکثریت سرمایه‌ گذاران در افغانستان با تهدید جانی مواجه‌ اند. در ۲۲ سال گذشته، ده‌ ها سرمایه‌گذار ربوده شده و به قتل رسیده‌اند. هرچند طالبان پس از سلطه بر کشور، تضمین امنیت را بزرگترین دستاورد خود دانسته‌اند، واقعیت این است که در دوره سلطه طالبان نیز سرمایه‌گذاران امنیت ندارند. به همین دلیل، فرار سرمایه نیز به افزایش بیکاری دامن زده است.
دلیل دیگر نیز افزایش تقاضای کار است که در نبود امکانات اشتغال‌ زایی، معضل بیکاری را تشدید می‌کند. افغانستان در زمره کشورهایی است که کثریت جمعیت آن را نسل جوان تشکیل می‌دهد. این نسل به کار نیاز دارد، اما طالبان نخواسته و نتوانسته‌اند کوچکترین قدمی برای اشتغال ‌زایی در افغانستان بردارند. اکثریت افرادی که توانایی کار کردن دارند، برای پیدا کردن شغل به کشورهای همسایه می‌روند. اما بحران اقتصادی و تورم در این کشورها نیز، به‌ ویژه در ایران و پاکستان، وضعیت افغان‌ هایی را که به امید کاریابی به این کشورها رفته‌اند، بدتر می ‌کند. در حال حاضر حدود پنج میلیون شهروند افغانستان در ایران سرگردان‌اند و تعداد کمی از آنان توانسته ‌اند در این کشور کاری برای خود بیایند.
اینها دلایل اصلی افزایش بیکاری در افغانستان است. البته عوامل دیگری، از جمله قطع کمک ‌های خارجی، حمایت نشدن از بخش خصوصی و توقف فعالیت پروژه ‌های توسعه‌ای، نیز تاثیرات مخرب خود را بر وضعیت کار و کارگران در افغانستان گذاشته است.
مهمترین اثر این شرایط را می‌توان افزایش شدید فقر در افغانستان دانست. به گفته نهادهای تحقیقاتی، سقوط به زیر خط فقر به ۹۷ درصد جامعه رسیده است و بیش از ۷۰ درصد افغان ‌ها در خطر فقر مطلق قرار گرفته‌اند. بزهکاری و جنایت نیز تاثیر دیگری است که نبود کار در افغانستان ایجاد کرده است. نسل جوان و بی‌انگیزه افغانستان که زیر فشار روانی بیکاری و فقدان امید به آینده قرار گرفته است، برای به دست آوردن منابع مالی دست به هرکاری می‌زند و همین امر، آمار جرم و جنایت را در افغانستان بالا می‌برد.