معرفی ولایت دایکندی
دایکندی یکی از ۳۴ ولایت افغانستان است که به مرکزیت نیلی در مرکز افغانستان موقعیت دارد. دایکندی با ولایات بامیان، غور، غزنی، ارزگان و هلمند متصل است. پهناوری دایکندی، ۱۸۰۸۸ میباشد و ۲۴۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد. این ولایت بخشی بزرگی از هزارستان است که ساکنان آن هزاره و عمدتاً از قبیلهدایکندی است.
دایکُندی شاخه بزرگی از قوم هَزاره و فارس زبان با گویش هزارگی هستند. سرزمین بومی این قبیله در دره ها و کوهپایه های کوهستان مرکزی افغانستان، بخشی از هزارستان است که با قبایل دای زَنگی بامیان، دای‌چوپان(اُرُزگان و هِلمند) و اَیماق غور همسایه‌اند. دولت بیگ مشهورترین حاکم دایکندی، هم زمان با [شاه عباس صفوی] (حکومت بوده است. پیش از کشتار هزاره ها ، میر ها و بیگ ها این منطقه را نیمه مستقل اداره می‌کردند. دایکندی پس از این تهاجم، بسیاری از افراد و زمین های خود را از دست داد. دایکندی سپس تحت تقسیمات حکومت کلان دای زنگی قرار گرفت و مدتی را نیز در قالب یک وُلُسوالی (شهر) در ولایت اُرُزگان قرار گرفت. در سال ۱۳۸۴ش دایکندی به عنوانیک ولایت، مستقل شد
دایکندی سرزمین دلاوران
کلمه دایکُندی از دو واژهٔ “دای” و “کُندی” تشکیل شده است؛ کلمهٔ دای به معنای سرزمین و کند نیز به معانی مختلف از جمله دلاور است.
ساکنان دایکُندی که شاخه بزرگی از قوم هَزاره در [افغانستان] هستند، ضمن پیروی از مذهب تشیع، به زبان فارسی به گویش هزارگی نیز صحبت می کنند.
کشاورزی و دامپروری شغل بیشتر مردم دایکندی است، این ولایت زمین های حاصل خیز و منابع آبی اندک دارد؛ ۸۰ درصد ولایت دایکندی کوهستانی است و نیمه شمالی آن، دارای دره های بسیار و زمستان های بسیار سرد و تابستان های گرم و خشک است. نیمه جنوبی دایکندی گرم است و این منطقه زمین های هموار وکشاورزی بیشتری دارد؛ متوسط دما در دایکُندی ۱۶ درجه سانتی گراد است.
ولایت دایکُندی تا ۱۳۳۰ شمسی، دوره هفتم شورای ملی افغانستان نماینده مستقل نداشت و یک نماینده مشترک از دای‌زنگی و دایکُندی انتخاب می‌شد. در سال۱۳۴۵ شمسی که تقسیمات اداری و تأسیس ولایات در افغانستان آغاز شد، دایکندی به عنوان یک ولسوالی (شهرستان) در واحد‌های اداری کشور ایجاد شد.
دایکندی در پارلمان افغانستان چهار نماینده دارد که حداقل یک نفر از آنان زن است.
از مناطق سردسیر تا مناطق گرمسیری
دایکندی
که مرکز آن شهر نیلی است، اکنون ۹ ولسوالی دارد؛ دایکندی پیش از تبدیل به ولایت، چند ولسوالی از ولسوالی های ولایت اُرُزگان بود. پس از تشکیل ولایت دایکندی، ولسوالی های دایکندی، شهرستان و کجران از ولایت ارزگان جدا شدند. ولسوالی دایکندی به چهار ولسوالی سَنگ تَخت و بندر، اَشتَرلی، خِدیر و نیلی وولسوالی شهرستان نیز به دو ولسوالی شهرستان و میرامور، و ولسوالی کجران به کجران و گیتی تقسیم شد. همچنین قرار شد که ولسوالی گیزاب که اداره آن بامشکلات بسیاری مواجه شده بود، به دو ولسوالی تقسیم شود و ولسوالی پاتو به ولایت دایکندی داده شد.
اَشتَرلی: ولسوالی اشترلی یکی از ولسوالی های سردسیر ولایت دایکندی [افغانستان]است که در شمال آن قرار دارد؛ در فصل زمستان اکثر راه های مواصلاتی این ولسوالی به دلیل بارش برف سنگین مسدود است. اشترلی ۶۱ هزار و ۱۷۴ نفر جمعیت دارد.
ولُسوالی سَنگ تخت و بندر: این ولسوالی از ولسوالی‌های شمالی ولایت دایکندی افغانستان است؛ این ولسوالی که جمعیت آن بیش از ۵۹ هزار نفر اعلام شده است،در فصل های بهار، تابستان و پاییز آب و هوای معتدل و در فصل زمستان آب و هوای سردی دارد؛ ولسوالی سنگ‌تخت و بندر با داشتن کوه‌های بلند، چشمه‌هایجوشان و رود‌های جاری، منطقه مناسبی برای کشت و زراعت و پرورش حیوانات است. مهم‌ترین محصولات زراعتی ولُسوالی سنگ تخت و بندر را گندم، جو، ذرت،باقالی، لوبیا، عدس، شلغم، پیاز تشکیل می‌دهند. یشتر مردم این ولسوالی زندگی خود را از راه کشاورزی و دامپروری تأمین می‌کنند. این ولسوالی همچنین دارای یکمعدن بزرگ کچ است.
خِدیر: این ولسوالی در غرب ولایت دایکندی واقع است و ۵۳ هزار و ۴۳۴ نفر جمعیت دارد؛ ساکنان خدیر به زبان دری با گویش هزارگی صحبت می‌کنند.
شهرستان: ولسوالی شهرستان یکی از ولسوالی‌های ولایت دایکندی [افغانستان] است که در مرکز آن قرار دارد؛ جمعیت این ولسوالی ۸۰ هزار و ۷۴۰ نفر اعلام شدهاست. شغل بیشتر مردم ولسوالی شهرستان، باغداری است و بادام از عمده ترین محصولات آنان است.
کِجران: ولسوالی کِجران در جنوب غرب ولایت دایکندی قرار دارد و جمعیت آن بیش از ۳۷ هزار نفر اعلام شده است. مردم کجران که از قوم هزاره و پیرو دین اسلام هستند، به زبان فارسی صحبت می‌کنند. این ولسوالی آب و هوایی مناسب و خاک مطلوبی دارد و در آن درختان میوه شامل انگور، انار، سیب، توت، انجیر، شفتالو،نارنج، گیلاس، زرد اَلو و آلبالو مشاهده میشود. در کوه‌های این ولسوالی، معادن زمرد، سرب و لعل موجود است. در ولسوالی کجران سه مکان تاریخی به نام‌هایزیارت ماهیگان، شاه الماس و زیارت کاینات وجود دارد که مردم همیشه برای زیارت به آن جا می‌رود. کجران همواره مورد حملات و تهاجم گروه طالبان قرار می‌گیرد،ولی همیشه مردم ولسوالی کجران توانسته اند در برابر آنان ایستادگی کنند.
گیتی: ولسوالی گیتی که به کیتی نیز مشهور است در غرب ولایت دایکندی قرار دارد؛ جمعیت این ولسوالی بیش از ۵۶ هزار نفر اعلام شده است.
میرامور: یکی از ولسوالی‌های ولایت دایکندی میرامور است که در شرق آن قرار دارد؛ جمعیت این ولسوالی ۸۶ هزار و ۲۴ نفر اعلام شده است. میرامور در بینولسوالی‌های ولایت دایکندی، بیشترین تعداد جمعیت را دارد.
نیلی: ولسوالی نیلی یکی از ولسوالی‌های ولایت دایکندی [افغانستان است که در مرکز آن قرار دارد؛ جمعیت این ولسوالی که مرکز ولایت دایکندی نیز است، ۴۲ هزار و۸۳۲ نفر اعلام شده است. نیلی دارای قلعه‌های متعددی با برج‌های بلند است که در گذشته مردم مناطق مرکزی افغانستان از آن برای دفاع از خودشان استفادهمی‌کردند. مردمان نیلی همه هزاره و به کشاورزی مشغول هستند. نیلی دارای آب و هوای معتدل و تقریباً گرمسیر است.
پاتو: ولسوالی پاتو یکی از ولسوالی های تازه تأسیس ولایت دایکندی است که در جنوب این ولایت قرار دارد؛ جمعیت این ولسوالی ۴۰ هزار و ۴۵۴ نفر اعلام شدهاست.
تحولات امنیتی
منابع محلی در ولایت هزاره نشین دایکندی می‌گویند، نیرو‌های مردمی در کنار نیرو‌های امنیتی [افغانستان]، نیرو‌های طالبان را از منطقه سرتگاب ولسوالی پاتوی این ولایت عقب رانده اند.
«غیرت‌علی جواهری» عضو شورای ولایتی دایکندی گفت نیرو‌های امنیتی، خیزش مردمی و بسیج افغانستان وارد ولسوالی پاتوی این ولایت شده اند.
تعداد شهرستان هایی که دولت افغانستان در چند روز اخیر دوباره به تصرف خود درآورده است، براساس گزارش رسمی وزارت دفاع افغانستان پنج شهرستان است.
مسئولان دولت افغانستان گفته اند این وضعیت (سقوط شهرستان‌ها) یک موج موقتی است که بیش از یک ماه دوام نخواهد داشت.
وزارت دفاع [افغانستان] همواره بر برنامه ریزی برای تسلط دوباره بر شهرستان‌های از دست رفته تاکید دارند.
جا های مشهور ولایت دایکندی
ولایت دایکندی چندین مکان تاریخی و طبیعی دارد که برای گردشگران و ساکنان محلی جالب هستند. برخی از این مکان‌ها شامل:
-
کوه های دایکندی: این ولایت با کوه های زیبا و مرتفع شناخته میشود که برای کوهنوردی و پیاده روی مناسب هستند.
-
دره نیلی: دره‌ای زیبا و سرسبز که در نزدیکی مرکز ولایت، شهر نیلی، قرار دارد و محلی مناسب برای پیک‌نیک و تفریح است.
-
معبد بودایی بامیان: اگرچه معابد بودایی اصلی در ولایت بامیان قرار دارند، نزدیکی دایکندی به بامیان امکان بازدید از این مکان‌های تاریخی مهم را فراهم می‌کند.
-
باغ‌های بادام و انگور: دایکندی به خاطر تولید بادام و انگور معروف است و بازدید از باغ‌های آن می‌تواند تجربه‌ای دلچسب باشد.
این مکان‌ها بخشی از جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی دایکندی هستند که ارزش دیدن و تجربه کردن را دارند.