معرفی ولایت کنر
کنر يکى از ولايات کوهستانى افغانستان است، که در شرق کشور موقعيت دارد و روى خط ٣٥ درجه، ٠٠ دقيقه و ٠٠ ثانيه عرض البلد شمالى قرار دارد، طرف شمال آن نورستان شرقى، در جنوب آن ولايت ننگرهار، در غرب آن ولايت لغمان و در شرق آن ايجنسى هاى مومند و باجور آن سوى خط ديورند موقعيت دارد که در آن اقوام مومند قبايلى و سالارزى زندگى ميکنند.
کنر يک کلمۀ نورستانى، به اساس کتاب بنام " کنر باستان و فعلى" است که معنى آن درۀ زيتون ميباشد.
کنر در زمانه هاى قديم، تحت حکمرانى ولايت ننگرهار بوده که در دوره شاهى سال ١٣٤٤ هجرى به سطح ولايت ارتقا کرد که اکنون داراى ١٥ واحد ادارى بشمول اسعد آباد مرکز اين ولايت ولسوالى هاى: کنر خاص، نورگل، څوکى، نرنگ، سرکانو، مروره، شيگل، دانگام، آسمار، غازى آباد، نارى، وته پور، مانوگى و چپه دره ميباشند. کنر داراى ١٣ قوم بزرگ است که در آن اقوام ساپى، سالارزى، مشوانى، شينوارى، ماموند، ترکانى، الکوزى، مومند، بزرگخيل، ملاگورى، سرکانى، گجر و کوهستانى زندگى ميکنند.
کلتور
تلاش هاى فرهنگى در کنر، در اوايل از سوى اتحاديۀ فرهنگى و ادبى رسا بطور غير رسمى در وقت حاکميت طالبان آغاز شده است که اتحاديه ياد شده بطور رسمى فعاليت هاى خود را در سال ١٣٨٠ هجرى آغاز کرد که در آن فرهنگيان، نويسنده گان، علاقه مندان ادب و شاعران همه مناطق کنر در آن باهم يکجا شدند که بعد از آن اتحاديه هاى ديگر بنام هاى اتحاديه ادبى و فرهنگى اخلاص، اتحاديه جوانان باسواد، اتحاديه اصلاحى جوانان و اتحاديه ادبى شپول فعاليت ميکنند، که اکنون حدود ١٨ اتحاديه ادبى و فرهنگى در مرکز و ولسوالى هاى اين ولايت فعاليت دارند که هر يکى از آنها براى پيشرفت جوانان و اصلاح جامعه کار ميکنند، يک مشاعره بنام د کنړ سيند نيز از چهار سال گذشته بدينسو فعاليت هاى خود را آغاز کرده اند که در آن شاعران و فرهنگيان ولايات زياد کشور و آن سوى خط ديورند، اشتراک ميکنند.
دو کتابخانه دولتى نيز در کنر که کارهاى خود را در چوکات رياست اطلاعات و فرهنگ، به پيش ميبرند، وجود دارد که شمارى زيادى از علاقه مندان مطالعه، به آنجا ميروند که برعلاوۀ اين دو کتابخانه ١٦ کتاب فروشى ديگر نيز موجود است که به وقت معين مجلات و کتاب هاى جديد الچاپ در آنجا پيدا ميشود، کنر اثارى باستانى زياد دارد، اما موزيم نگهدارى آن وجود ندارد.
هفت مرکز آموزش زبان انگليسى نيز در کنر وجود دارد که يکى از آنها تنها براى دختران تدريس ميکند، برعلاوه آن ٨ مرکز آموزشى کمپيوتر، سه کلپ تکواندو و سه کلپ زيبايى اندام موجود اند.
مردم کنر با موسيقى علاقه دارد، اما به هنرمند احترام خاص قايل نيستند، پس به همين دليل است که کدام گروپ هنرمندان در کنر وجود ندارد و هنرمندان را در اوقات خوشى هاى عروسى از ننگرهار ميبرند، تنها روز هاى عيد سعيد فطر و عيد الاضحى، بطور مراسم ساده تجليل ميکنند.
مشاهير
ولايت کنر اشخاص مهم سياسى، عملى و اجتماعى را در اغوش خود پرورنده است و کدرهاى زياد را به کشور، از جانب هنر و ادب عرضه داشته که شمارى از آنها قرار ذيل اند، علامه سيد جمال الدين افغان، سید شمس الدین مجروح، سید بهاوالدین مجروح، کشمیر خان، میرزمان خان، پروفیسر رسول امین، وکیل عبدالخالق اخلاص، سلطان محمد خان، ملک محمدزرین، وحیدالله سباوون، شيخ جمیل الرحمن، مولوى نورجلال، سیدمحمود پاچا، مستوره شال، وکیل محمدهاشم، محکم خان، وکیل غلام محمد، جلاله خان، شاه محمود میاخيل، پوهاند رازقى نړيوال، گل نبى صافى، شمس الهدا شمس، مولوى محمدهاشم منیب، مولوى شهزاده شاهد، حاجى سخى مشوانی، صالح محمد صالح، رفیع الله حیدرى، محمد امین، گلهار جلال، وژمه صافى، شجاع الملک جلاله، محمدروزى، داود جنبش، وکیل صدیق، فرید ماموندزی، جنرال سردار باجوری، عبدالکبیر ستوری، عبدالله غمخور، عبدالرشید جلیلى، صاحب حق، عبدالهادى خلیلزی، میراعظم گجروال، جانداد، صاحب الرحمن و مفتاح الدین صافی.
رسانه ها
اولین جریده چاپی کنر بنام کنر است،که در زمان حکومت ببرک کارمل نشر میشد. رادیو دولتی کنر در سال ١٣٦٢ هجرى شمسى تاسيس شد وتلويزون کنر در سال ١٣٦٤ آغاز به نشرات کرد. ځلا اولين راديو آزاد بود،که در سال ٢٠٠٧ ميلادى آغاز به نشرات کرد، همچنين راديو هاى بدلون ونښتر در سال ٢٠١٠ ميلادى آغاز به نشرات کرد.مجله کنر که يک مجله دولتى است، که اولين شماره آن در سال ١٣٧٨ هجرى شمسى چاپ شد، پشت آن ستورى، خوځښت،غنچه،سپرغى،روزنه،لوپټه،کنرغږ
،،افاق،غزا،چغان،سيمه، فکرى يون ومجله کرکت است که حال از کنر به نشر ميرسد. کنر،کنر ځوانان
،رغاونه،ځلا،اسعداباد،څار،شيبه،اخلاص،ځوان يون،ولس ارمان،بدلون وشمارى ديگر مجلات پى در پى از چاپ برآمدند،که شمارى آنها براى مدت کوته بودند وشمارى ديگر شان تا حال چاپ ميشوند. نشرات تلويزون هاى ملى ،لمر،طلوع،اريانا وشمشاد نيز در کنر نشرات داردند. راديوهاى آزادى،مشال،بى بى سى، ديوه،ارمان وارکوزيا نيز در صفحات اف ام نشرات دارند ودر سال ١٣٩١ هجرى شمسى نشرات کيبلی تلويزون نيز آغاز شد.
معارف
فعلاً در کنر ٤٧١ باب مکتب وجود دارد، که ٢٣٩ باب آن ابتدايه است،که ٩ باب آن برای ذکور و٤٢ باب آن براى اناث و١٨٨ باب آن مشترک است. ١٠٧ مکاتب متوسطه دارد، که ٣٢ باب آن از ذکور و٣١ باب آن از اناث و٤٤ باب آن مشترک است.٧٨ ليسه دارد،که ٢٣ ليسه از اناث و١٣ ليسه ديگر مشترک است، که در تمام اين مکاتب ١٥٩٧٠٧ شاگردان مصروف تعليم اند،که از آن جمله ٦٥٧٢٩ شان طبقه اناث است ، که از سوی ٣٨٢٥ معلمين تدریس ميشوند،که از آن جمله ١٨٠ تن شان طبقه اناث است. ٨ ليسه مسلکى دارد، که در آن ٧٨٥ شاگرد درس ميخواند. ٣٣ مدرسه دينى دارد، که در آن براى ٨٩٨٤ طالب العلم از سوى ٢٤٠ مدرس تدریس میشوند. براى بيسودان ١٤٦١ کورس آموزشى دارد، که در آن ٣٤٨٠٠ نفر به عمر هاى مختلف مصروف تعليم اند.که ٢٠٠٩٥ تن شان را زنان تشکيل ميدهد.سه ليسه خصوصى دارد، که در آن ٤٧٠ شاگرد مصروف تعليم اند ويک دارالمعلمين عالى دارد که دارى پنج بخش حمايوى است،که در مجموع ١٠٢٠٩ محصل دارد، ٩٥ تن شان دختران اند و دارای ٦٥ استاد ميباشد. پوهنتون کنر که بنام پوهنتون سيد جمال الدين افغان ياد ميشود در سال ١٣٨٩ تاسيس شده است داراى چهار پوهنځى (شريعات،زراعت،کمپيوتر ساينس،تعليم وتربيه) ميباشد و داراى ١٢٢٥ محصل بوده، که از آن جمله ٧ تن شان دختران اند، ٥٧ استاد دارد و اولين دور فارغين خود را در سال ١٣٩٢ فارغ کرد و تا حال هيچ استاد از ولایت براى ماسترى ويا دوکتورا به خارج از کشور فرستاده نشده است.
زراعت
کنريک ولایت کوهستانی است و برای زراعت زمین هاى بسیار اندک دارد و کوهای آن دارای جنگلات بی مانند چهار تراش در سطح کشور است،بر علاوه آن جنگلات زیتون، بلوط و دیگر چوب های سوخت را نیز دارد، در پهلوی آن کوهای کنر با درخت های میوه دار مثل گورگوری،تیتاقی،شینی، چهارمغز واملوک سیاه پوشیده شده است، که حاصلات میوه آن در سال یکبار میباشد. در زمین های هموار کنر جواری،گندم،جو وشالی کاشته میشود، که ضرورت مردم کنر را پوره کرده نمیتواند وبسیاری مردم آن مصروف مالداری وتجارت اند.
معادن
در پهلوی جنگلات طبعی در کنر معادن نیز وجود دارد، که در ولسوالی های پیچ دره (مانوگی وچپ دره) معادن بسیار سنگ های قیمتی(بیروچ) وجود دارد،که هرکس خود سرانه وغیر قانونی آنرا استخراج کرده وبه کشور های خارجی قاچاق میکند. در ولسوالی خاص کنر وسرکانو معادن دیگر سنگ های قیمتی (گرومایت) نیز وجود دارد، که در ساختن آهن از آن کار گرفته میشود، واین هم بشکل قاچاق استخراج میشود ومعادن سنگ های شگوگل ومرمر نیز وجود دارد.
صنايع دستى
در کنر صنایع دستی بسیار ساخته نمیشود، بسیار اندک مردم در سال های گذشته از پشم حیوانات گیلم می بافتند، که حال این رواج نیز از بین رفته است وتنها صنایع دستی که در کنر ساخته میشود،آن صنایع دستی آهنگران مثل چاقو،داس،تبر وغیره میباشد.
ورزش
ورزش از زمانه قديم در کنر رواج دارد، اما ورزش هاى بين المللى و عصرى، جلو ورزش هاى قديم را گرفته اند. ورزش هاى قديم کنر خوسى، سنگ پرتابى، توپ دنده، خرگى، دمى کردن (دمى کول) واليبال فوتبال و آببازى بودند که حالا نيز در قريه جات صورت مگيرند، اما در اين اواخر بازى کرکت پيشرفت زيادى داشته که نسبت به ورزش هاى ديگر، علاقه مندان زياد دارند و حکومت نيز به آن توجه خاص ميکند، برعلاوه اين بازى ها سه کلپ تکواندو، سه کلپ زيبايى اندام و يک کلپ بوکس (مشت زنى) وجود دارد.
- فرهنگ و تاریخ: ولایت کنر دارای فرهنگ و تاریخ بسیار غنی است. مردم این ولایت دارای سنت ها و رسوم محلی منحصر به فردی هستند و از تمدن ها و ادبیات غنی افغانستان بهره می‌برند.
