معرفی ولایت جوزجان
ولایت جوزجان یکی از ولایات کشور افغانستان است که در شمال غربی کشور واقع شده است. در ادامه به برخی اطلاعات کلی در مورد ولایت جوزجان اشاره می‌کنم:
۱. موقعیت جغرافیایی:
- ولایت جوزجان در شمال غربی افغانستان واقع شده و با ولایت های بلخ، فاریاب و سرپل هم مرز است. مرکز این ولایت شهر شبرگان است.
۲. تقسیمات کشوری:
- ولایت جوزجان در تقسیمات کشوری افغانستان به عنوان یک ولایت مستقل شناخته می‌شود.
۳. جمعیت:
- بر اساس سر شماری سال ۱۴۳۳ (میلادی)، جمعیت ولایت جوزجان تقریباً ۱٬۲۲۰٬۰۰۰ نفر بوده است. اکثریت ساکنان این ولایت از قومیت های ازبک و تاجیک هستند.
۴. زبان:
- زبان رسمی و مرسوم مردم ولایت جوزجان زبان ازبکی است، اما تاجیکی و دیگر زبان های محلی نیز به طور گسترده‌ای در این ولایت صحبت می‌شود.
۵. اقتصاد:
- اقتصاد ولایت جوزجان بیشتر بر پایه کشاورزی و دامداری استوار است. کشت گندم، ذرت، پنبه و انگور از جمله محصولات کشاورزی این منطقه هستند. همچنین، تولیدات دامی مانند گوسفند، بز و گاو نیز اهمیت دارد.
۶. فرهنگ و زندگی اجتماعی:
- ولایت جوزجان دارای فرهنگ و زندگی اجتماعی غنی و متنوعی است که شامل رسوم و سنت‌های مختلف مردم ازبک و تاجیک می‌شود. این ولایت دارای تپه های باستانی، بناهای تاریخی و مکان‌های دیدنی است که جذابیت های گردشگری خاصی را ارائه می‌دهد.
۷. وضعیت امنیتی:
- وضعیت امنیتی در برخی نواحی ولایت جوزجان ممکن است ناپایدار باشد به دلیل حضور گروه‌های مختلف مسلح و ناپایداری‌های امنیتی در منطقه. اما برخی نواحی دیگر از ولایت جوزجان نسبتاً آرام و پایدار هستند.
با توجه به موقعیت جغرافیایی و منابع طبیعی غنی، ولایت جوزجان از اهمیت اقتصادی و استراتژیکی خوبی در افغانستان برخوردار است.
جمعیت ولایت جوزجان بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۹، ۶۰۲ هزار و ۸۲ نفر است که بیشتر آنان در روستا‌های این ولایت سکونت دارند.
بیشتر ساکنین این ولایت را ترکمن‌ها و ازبک‌ها تشکیل می دهند؛ اقوامی مانند تاجیک، پشتون و هزاره نیز در این ولایت زندگی می‌کنند. شهر شِبِرغان مرکز ولایت جوزجان است.
این ولایت به دلیل دارا بودن نفت و گاز طبیعی، از ولایت‌های شناخته شده افغانستان است. در ولایت جوزجان، بیش از ١٤٠ حلقه چاه گاز طبیعى وجود دارد. استخراج معدن و کشاورزی از صنایع اصلی این ولایت بشمار می رود.
جوزجان معرّب (واژه‌ای که اصل آن عربی نبوده است) واژه فارسی جوزگان (جوز به معنای گردو+ گان، پسوند اسم مکان ساز) است. در کتاب های تاریخی نام جوزجان به صورتهای جوْزجَانان و گور گانان هم ثبت شده است.
در سده های سوم و چهارم، جوزجان از لحاظ موقعیت جغرافیایی اهمیت بسیاری داشت؛ در آن زمان جوزجان از شمال به رود جیحون، از مشرق به بلخ و تخارستانتا حدود بامیان، از جنوب تا انتهای نواحی غُور و بُست و از مغرب به ناحیه غَرچِستان محدود می‌شد.
جغرافی نگاران درباره این دوره جوزجان اینگونه نوشته اند: رشته کوه‌های آن که به کوه های تالقان در تخارستان متصل می‌شد، آبهای روان، بناهای گِلی، درختان بسیار به‌ویژه گردو و بادام داشت، صنایع آن از جمله زیلو، تَنگ اسب و پوست بز دباغی شده به نام سختیان گوزگانی که به تمام خراسان صادر می‌شد.
وجود آثار ارزشمند تاریخی و باستانی از قبیل طلا تپه، یمشک تپه، بالاحصار شبرغان، مقبره حضرت ابن یمین شبرغانی، بقایای بنای تاریخی قلعه چغچی وبالاحصارآقچه، شواهدی بر تاریخى بودن این ولایت است.
این کشفیات طلایی، از دوره‌های کوشانیان و اشکانیان بجای مانده است و از شش گور (پنج زن و یک مرد) که ثروت سرشاری از جواهرات گرانبها را در خود جا داده بودند بدست آمده است. در این گنجینه که پیشینهٔ آن به سدهٔ یکم پیش از میلاد می‌رسد، آرایه‌هایی شامل سکه‌ها، گردن‌بند‌های تزئین شده با سنگ‌های گرانبها،کمربندها، مدال‌ها و تاج‌ها بدست آمده است.
این آثار تاریخی نشان می‌دهد جوزجان در قدیم از مناطق بسیار مهم و محل تلاقی فرهنگ‌ها و تمدن‌های بشری بوده است.
از سرزمین سفید تا زادگاه عبدالرشید دوستم
آقچه: این ولسوالی که به معنی سپید یا سفید است، در شمال ولایت جوزجان و در جاده مزارشریف – میمنه قرار دارد. این ولسوالی ۸۷ هزار و ۲۶۵ نفر جمعیت داردو از شمال با ولسوالی منگجیک و از جنوب و غرب با ولسوالی خانقاه و از شرق با ولسوالی‌های فیض آباد و مردیان هم مرز است. ولسوالی آقچه یکی از ولسوالی‌هایمهم و صنعتی در شمال افغانستان به حساب می‌آید که قالی و پوست قره قول (یک نژاد گوسفند) این ولسوالی بسیار مشهور است، اما بیشترین درآمد‌های مردم اینولسوالی از طریق کشاروزی، زراعت و دامپروری است. ولسوالی آقچه همچنین دارای زمستان‌های سرد و تابستان‌های معتدل است.
خانقاه: یکی از ولسوالی‌های ولایت جوزجان که در مرکز آن قرار دارد، خانقاه یا خانگاه است. جمعیت این ولسوالی در سال ۱۳۹۹، ۲۶ هزار و ۳۶ نفر اعلام شدهاست. ولسوالی خانقاه در ۴۵ کیلومتری شرق شهر شبرغان، مرکز ولایت جوزجان واقع است. این ولسوالی از شرق و جنوب با ولسوالی فیض آباد، از شمال باولسوالی آقچه و از غرب با شهر شبرغان، همسایه است.
خَم‌آب: این ولسوالی در شمال ولایت جوزجان واقع است و ۱۵ هزار و ۸۱۱ نفر جمعیت دارد. خم‌آب از شمال با ترکمنستان، از شرق با ولسوالی قرقین، از جنوب باولسوالی خواجه دوکوه و از غرب با ترکمنستان همسایه است. مردم این به شغل قالی بافی، کشاورزی و دامپروری مشغول هستند.
خواجه دو کوه: این ولسوالی یکی از ولسوالی های ولایت جوزجان است که در شمال غرب آن قرار دارد. ولسوالی خواجه دو کوه از شمال و شمال غرب با ولسوالی های خم‌آب و ولسوالی خان چار باغ، از جنوب با شهر شبرغان، از شرق با ولسوالی منگجک و از غرب با ولسوالی اندخوی همسایه است. خواجه دوکوه منطقه‌ای حاصل خیزی است که در افغانستان کم نظیر است. جمعیت ولسوالی خواجه دوکوه که بیشتر آنان ازبک هستند، در سال ۱۳۹۹، ۳۰ هزار و ۴۲۴ نفر اعلام شده است. اینولسوالی زادگاه مارشال عبدالرشید دوستم رئیس جنبش ملی اسلامی و از فرماندهان نظامی افغانستان است.
دَرزآب: این ولسوالی در جنوب ولایت جوزجان قرار دارد و از شرق با ولسوالی صیاد، از جنوب غرب با ولسوالی بلچراغ و از شمال با والسوالی قوش تپه همسایهاست. جمعیت ولسوالی دَرزآب در سال ۱۳۹۹، ۵۵ هزار و ۶۳۵ نفر اعلام شده است.
شِبِرغان: این ولسوالی که مرکز ولایت جوزجان است، ۱۹۲ هزار و ۷۲۴ نفر جمعیت دارد. این ولسوالی از غرب با ولایت فاریاب، از شمال با ولسوالی خواجه دوکوه، ازشرق با ولسوالی آقچه و ولایت سرپل همسایه است. مورخان نام شِبِرغان را دگرگون شده نام شاپورگان می‌دانند. آثار باستانی در طلاتپه شبرغان، قدمت تاریخیاین شهر را نشان می‌دهد. شهر شبرغان، مهم‌ترین شهر ازبک‌نشین در سراسر افغانستان است. میدان نفتی زُمراد سای در نزدیکی شبرغان قرار دارد. این شهرمنابع گاز نیز دارد.
فیض آباد: یکی از ولسوالی‌های ولایت جوزجان، فیض آباد است که از غرب با ولسوالی آقچه، از شمال با ولسوالی مردیان، از شرق با ولایت بلخ و از جنوب با ولایتسرپل همسایه است. این ولسوالی ۴۷ هزار و ۳۰۲ نفر جمعیت دارد. لازم به ذکر است این ولسوالی هم نام ولسوالی فیض آباد است که مرکز ولایت بدخشان است.
قَرقین: این ولسوالی در شمال ولایت جوزجان قرار دارد و از شمال با ترکمنستان، از جنوب با ولسوالی‌های مردیان و منگجک، از غرب با ولسوالی خم‌آب و و از شرقبا ولایت بلخ همسایه است. جمعیت قرقین در سال ۱۳۹۹، ۲۸ هزار و ۲۴۳ نفر اعلام شده است.
قوش تپه: یکی از ولسوالی‌های ولایت جوزجان قوش تپه است. جمعیت این ولسوالی در سال ۱۳۹۹، ۲۶ هزار و ۵۷۲ نفر اعلام شده است. این ولسوالی از شمال وغرب با ولایت فاریاب از شمال شرق با ولسوالی شبرغان، از شرق با ولایت سرپل و از جنوب با ولسوالی درزاب همسایه است.
مردیان: این ولسوالی در شمال شرق ولایت جوزجان واقع است و ۴۳ هزار و ۵۷۶ نفر جمعیت دارد. این ولسوالی از شمال با ولسوالی قرقین، از شرق با ولایت بلخ، ازجنوب با ولسوالی فیض‌آباد و از غرب با ولسوالی‌های مِنگَجِک و آقچه هسایه است.
مِنگَجِک: ولسوالی منگجک در مرکز ولایت جوزجان قرار دارد و از شمال با ولسوالی خم‌آب، از شرق با ولسوالی های قرقین و مردیان، از جنوب با ولسوالی های آقچه وخانقاه و از غرب با ولسوالی خواجه دوکوه همسایه است. جمعیت مِنگَجِک در سال ۱۳۹۹، ۴۸ هزار و ۴۹۳ نفر اعلام شده است.
تحولات امنیتی
منطقۀ «سه‌شنبه تپه» که در ۳۰ کیلومتری جنوب شهر شبرغان قرار دارد، از یک ماه قبل تاکنون نا آرام است و طالبان تلاش می‌کند این منطقه مهم را به کنترل خود در آورد؛ تلاش های طالبان برای کنترل بر این منطقه، تاکنون بی نتیجه مانده است.
ولسوالی مردیان که یکی دیگر از ولسوالی های ولایت جوزجان است، چندی پیش به دست طالبان افتاد.
در همین حال؛ وزارت دفاع ملی افغانستان در اطلاعیه‌ای از حمله به مواضع طالبان در ولایت جوزجان خبر داد.
این اطلاعیه می‌افزاید، ۲۰ عضو طالبان در حمله هوایی نیرو‌های افغانستان کشته شدند. این اطلاعیه در حالی صادر شده است که اعضای گروه طالبان تاکنون دراین باره اظهار نظری نکرده اند.